Walerij Legasow

Z Czarnobyl Wiki
To jest nie tylko zatwierdzona wersja strony, ale również ostatnia jej wersja.
Skocz do: nawigacja, szukaj
Walerij Legasow
Walerij Aleksijewicz Legasow
Walerij Legasow.jpg
Informacje biograficzne
Imię i nazwiskoWalerij Aleksijewicz Legasow
Data i miejsce urodzenia1 września 1936
Tuła
Data i miejsce śmierci27 kwietnia 1988 († 51 l.)
Moskwa
Przyczyna śmierciSamobójstwo
Miejsce spoczynkuCmentarz Nowodziewiczy (Moskwa)
Działalność naukowa
SpecjalnośćChemia nieorganiczna
Alma MaterMoskiewski Instytut Inżynierii Chemicznej
StopieńDoktor (1972)
TytułProfesor (1978)
Akademik AN ZSRR (1981)
Walerij Legasow na pierwszej spotkaniu przedstawicieli Komisji Rządowej z dziennikarzami w centrum prasowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych ZSRR. 6 maja 1986.
Prezydent Akademii Nauk ZSRR, Anatolij Aleksandrow (z lewej), jego pierwszy zastępca Walerij Legasow (pośrodku) oraz I sekretarz Miejskiego Komitetu Wykonawczego w Moskwie, Borys Jelcyn (z prawej).
Od lewej: W. Szikołow, W .Legasow, A. Gagariński i N. Kucharkin przed budynkiem reaktora bloku energetycznego nr IV (1986).
Posiedzenie członków Komisji Rządowej oraz Instytutu Energii Atomowej, wśród nich Walerij Legasow
Konferencja prasowa podczas konferencji zorganizowanej przez MAEA w Wiedniu (25-29 sierpnia 1986). Od prawej: Morris Rosen (dyrektor departamentu bezpieczeństwa jądrowego w MAEA), Walerij Legasow (szef delacji ekspertów ZSRR), Rudolf Rometsch (przewodniczący konferencji) oraz nieobecni Hans Blix (dyrektor generalny MAEA) i Leonard Konstantinow (zastępca dyrektora generalnego kierujący departamentem energii jądrowej i bezpieczeństwa).
Plik:Могила математика Валерия Легасова.JPG
Grób Legasowa na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.

Walerij Aleksijewicz Legasow (ros. Валерий Алексеевич Легасов; ur. 1 września 1936 w Tule, zm. 27 kwietnia 1988 w Moskwie[1]) – radziecki chemik nieorganiczny, członek Akademii Nauk ZSRR (1981), pierwszy zastępca dyrektora Instytutu Energii Atomowej im. I. Kurczatowa (1983-1988[1]), członek komisji rządowej ds. eliminacji skutków wypadku w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej, szef delegacji ekspertów ZSRR na Międzynarodowej Konferencji Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej w Wiedniu w dniach 25-29 sierpnia 1986[2][3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 1 września 1936 w Tule w rodzinie robotników[4]. W 1945 rozpoczął naukę w szkole średniej w Kursku[4]. W latach 1949-1954 uczęszczał do szkoły nr 56 w Moskwie[4]. W 1952 jako uczeń ósmej klasy został sekretarzem szkolnego komitetu Komsomołu. W tym okresie na nowo formułowano jego statut. Sam Legasow zgłosił własny projekt statutu, kładący dużo większy nacisk na formy demokratyczne[5]. W 1954 ukończył szkołę średnią uzyskując złoty medal[4][6]. Rok ten w historii szkoły nazwany został złotym rokiem gdyż złoty medal uzyskało ośmioro uczniów. Zdobycie tego wyróżnienia umożliwiało dostanie się do każdej szkoły wyższej na terenie ZSRR[5]. Obecnie szkoła została nazwana jego imieniem, a jego popiersie wykonane z brązu znajduje się przy jej wejściu[7].

Od 1959 członek KPZR[8]. W 1961 ukończył Moskiewski Instytut Inżynierii Chemicznej im. D. I. Mendelejewa którego absolwenci zostawali specjalistami w sektorach energetycznych i jądrowych[5][9]. Następnie podjął zatrudnienie w Syberyjskim Kombinacie Chemicznym w Siewiersku[5][6]. Od 1962 pracował w szkole podyplomowej w Zakładzie Fizyki Molekularnej Instytutu Energii Atomowej im. I. Kurczatowa, jako młodszy i starszy badacz a następnie naczelnik laboratorium. W 1967 obronił pracę magisterską na temat syntezy związków gazów szlachetnych i badania ich właściwości. W 1972 w wieku 36 lat obronił pracę doktorską (doktor nauk chemicznych) i został mianowany zastępcą dyrektora do pracy naukowej Instytutu Energii Atomowej[5][6].

Jesienią 1976 był jednym z inicjatorów i twórców Laboratorium Środków Bezpieczeństwa w IAE[6]. W latach 1978–1983 był profesorem w Moskiewskim Instytucie Fizyki i Technologii a od 1983 aż do śmierci pracował na Wydziale Chemii Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego i kierował wydziałem radiochemii i technologii chemicznej. W 1976 został wybrany członkiem korespondentem Akademii Nauk ZSRR a w 1981 jej pełnoprawnym członkiem w Katedrze Chemii Fizycznej i Technologii Materiałów Nieorganicznych[6]. Od 1983 był pierwszym zastępcą dyrektora Instytutu Energii Atomowej I. Kurczatowa[1][10]. W 1985 został wybrany na członka Prezydium Akademii Nauk ZSRR[6].

Osiągnięcia naukowe[edytuj | edytuj kod]

Legasow był światowej sławy naukowcem w dziedzinie stosowania metod jądrowych i plazmowych do syntezy i badania właściwości nowych związków z pierwiastkami w nienormalnie wysokich stanach utleniania; technologii jądrowej i plazmowej; technologii oszczędzania energii i energii wodorowej. Pod jego kierownictwem powstała szkoła naukowa chemii nieorganicznej - chemia gazów szlachetnych. Wyniki tych prac w światowej nauce znane są jako efekt Bartletta-Legasowa. W 1976 za wkład przy tworzeniu nowego kierunku w dziedzinie chemii i technologii - syntezę związków gazu szlachetnego, otrzymał Nagrodę Państwową ZSRR[6]. W 1984 za serię badań nad wykorzystaniem związków gazów szlachetnych i innych związków zawierających fluor w specjalnych dziedzinach nauki i technologii, zdobył Nagrodę Lenina[6].

Koncepcja bezpieczeństwa jest kolejnym ważnym obszarem działalności twórczej Legasowa. Jego obszar badań koncentrował się na potrzebach nowej metodologii bezpieczeństwa. Uważał, że konieczne jest sformułowanie nowych zasad bezpieczeństwa i nowoczesnej metodologii, aby to zapewnić bezpieczną eksploatację urządzeń jądrowych.

Katastrofa czarnobylska[edytuj | edytuj kod]

26 kwietnia 1986 został mianowany członkiem komisji śledczej do zbadania przyczyn awarii Czarnobylskiej w charakterze eksperta z ramienia Instytutu Energii Atomowej. Mimo że z wykształcenia nie był fizykiem jądrowym to specjalizował się w kwestiach bezpieczeństwa siłowni jądrowych. Był jednym z pierwszych przedstawicieli nauki na miejscu wypadku. Jako jeden z pierwszych zdał sobie sprawę z rozmiaru awarii. Łącznie na terenie objętym skażeniem przebywał cztery miesiące zamiast dopuszczalnie dwóch lub trzech tygodni. Otrzymana wówczas dawka promieniowania znacznie wpłynęła na jego późniejsze zdrowie.

„

Już w odległości dziewięciu, dziesięciu kilometrów do elektrowni widać było nad nią szkarłatną poświatę... podobnie jak nad dużym kombinatem metalurgicznym lub dużą fabryką, która swym blaskiem rozjaśnia nocne niebo. Pamiętam tę ​​drogę do teraz, muszę powiedzieć, że wtedy nie przyszło mi do głowy, że zmierzamy ku wydarzeniu światowemu, wydarzeniu, które prawdopodobnie zapadnie w historii ludzkości na zawsze, jak wybuchy słynnych wulkanów, śmierć ludzi w Pompejach lub coś o tej skali.

”
— Walerij Legasow

W pierwszych dniach po wypadku podjął szereg ważnych decyzji, aby ograniczyć jego skutki. Był pomysłodawcą mieszanki materiałów sypkich (piasku, ołowiu, boru) zrzucanych do wnętrza reaktora drogą lotniczą[5]. Nalegał by już 26 kwietnia została przeprowadzona ewakuacja Prypeci. W pierwszych dniach po wypadku 5-6 razy dziennie brał udział w wykonywaniu lotów rozpoznawczych i zwiadu radiacyjnego nad elektrownią. 5 maja został zaproszony na spotkanie Biura Politycznego Komitetu Centralnego KPZR w Moskwie. Tego samego dnia powrócił na miejsce wypadku[6].

W dniach 25-29 sierpnia 1986 przewodniczył delegacji radzieckiej na konferencji ekspertów MAEA w Wiedniu gdzie przedstawił i zreferował pięciogodzinny raport pt. "Analiza przyczyn wypadku w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej i likwidacja jego skutków[6]” analizujący przyczyny wypadku i radiologiczne konsekwencje katastrofy[11]. Raport został osobiście zatwierdzony przez wszystkich członków Rady Ministrów ZSRR, z pominięciem kluczowego dla wypadku Państwowego Komitetu Produkcyjnego ds. Budowy Maszyn Średnich. Dało to początek spekulacjom o pewnym konflikcie między Legasowem a „komitetem atomowym”. Za potwierdzenie może uchodzić fakt, że w 1986 Przewodniczący Państwowego Komitetu Produkcyjnego ds. Budowy Maszyn Średnich ZSRR Jefim Sławski odmówił podpisania wniosku o nadanie Legasowowi tytułu Bohatera Pracy Socjalistycznej. Sam Sławski przeszedł na emeryturę w listopadzie tego samego 1986 roku[12]. Wygłoszenie referatu stało się punktem zwrotnym w jego karierze. W Stanach Zjednoczonych został uznany człowiekiem roku 1986[13]. Istnieje kilka poglądów jak wpłynęło to na jego dalszą karierę. Według jednej wersji, w swoim wystąpieniu Legasow ujawnił szereg tajnych informacji na ujawnienie których nie uzyskał zezwolenia co spotkało się później z niechęcią władz do jego osoby.

Galina Iwanowa, w tym czasie pracownik archiwum Ministerstwa Przemysłu Średniego, który wraz z Akademią Nauk podlegał wówczas Instytutowi Energii Atomowej uważa że działania Legasowa były próbą zdyskredytowania dyrektora badawczego projektu reaktora RBMK, prezydenta Akademii Nauk ZSRR Anatolija Aleksandrowa. W 1987 w niejawnym głosowaniu kandydatura Legasowa nie została wybrana do Rady Naukowej i Technicznej Instytutu (100 za, 129 przeciw). W latach 1986-1987 dwukrotnie awansował do tytułu Bohatera Pracy Socjalistycznej, ale za każdym razem nie zostawał nagradzany. Znana jest wersja, według której sam Michaił Gorbaczow usunął go z listy przedstawionych do odznaczenia mówiąc "Naukowcy mi odradzają tę kandydaturę".

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

27 kwietnia 1988 w drugą rocznicę awarii, został znaleziony powieszony w swoim mieszkaniu w Moskwie przez swojego syna. Nie była to jego pierwsza próba samobójcza. Jesienią 1987 również próbował odebrać sobie życie zażywając dużą ilość tabletek nasennych podczas pobytu w szpitalu, jednak został odratowany[13]. Przed śmiercią nagrał pięć kaset magnetofonowych gdzie miał referować o mało znanych faktach związanych z katastrofą. Późniejsze śledztwo było prowadzone pod kątem morderstwa oraz nakłonienia do samobójstwa, jednak nie znaleziono ku temu odpowiednich przesłanek[13]. Został pochowany na cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.

Tragedia miała miejsce w przeddzień drugiej rocznicy wypadku. Dzień przed tym, jak mężczyzna wrócił do domu z pracy, małżonka zauważyła, że nie odpowiada na telefony kolegów, ale nie zwróciła na to uwagi. W tym czasie syn mieszkał razem z nimi. Następnego dnia wszyscy poszli do pracy, a on jako pierwszy wrócił na przerwę obiadową i zastał ojca powieszonego. Początkowo badano dwie wersje - morderstwo i doprowadzenie do samobójstwa.

Wiadomość o jego śmierci została publicznie ogłoszona 29 kwietnia, bez podania okoliczności śmierci[14].

Prywatnie[edytuj | edytuj kod]

Miał żonę, Margarite Michajłownę[6] oraz dwoje dzieci: syna Aleksieja i córkę Ingę (w 1986 wraz z mężem pracowała w ambasadzie ZSRR w Paryżu[5])[13]. Mieszkał w Moskwie przy ulicy Piechotnej 26. Do dziś mieszka tam jego żona[15].

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[6][16]

  • Nagroda Państwowa ZSRR za wkład przy tworzeniu nowego kierunku w dziedzinie chemii i technologii - syntezę związków gazu szlachetnego (1976)
  • Nagroda Lenina za serię badań nad wykorzystaniem związków gazów szlachetnych i innych związków zawierających fluor w specjalnych dziedzinach nauki i technologii (1984).

Odznaczenia[6]

  • Tytuł honorowy „Wynalazca Państwowego Komitetu ds. Wykorzystywania Energii Atomowej ZSRR” (1966)[16]
  • Order Lenina[16]
  • Order Rewolucji Październikowej[16]
  • Order Czerwonego Sztandaru Pracy[16]
  • Tytuł Bohatera Federacji Rosyjskiej „Za odwagę, odporność, heroizm pokazany w następstwie likwidacji skutków wypadku w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej” (1996, pośmiertnie)[6][16]

Międzynarodowa Akademia Ekologii i Bezpieczeństwa Życia ustanowiła pamiątkowy medal akademika W. A. Legasowa, który jest przyznawany za osiągnięcia naukowe i praktyczne w zapewnianiu bezpieczeństwa radiologicznego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Валерий Алексеевич Легасов. /novodevichye.com. [dostęp 2020-06-11].
  2. ↑ Радиоактивный процесс. 30 лет назад обвиняемых по делу об аварии на Чернобыльской АЭС судили прямо в зоне отчуждения. zona.media. [dostęp 2019-04-15].
  3. ↑ "Chemist, investigator of Chernobyl nuclear accident dies at 51". AP News Archive. The Associated Press. 30 kwietnia 1988.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „New Times”, 1996. New Times Publishing House. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Черная быль академика Легасова. „Moskiewski Komsomolec”, 2017-04-26. 
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 Легасов Валерий Алексеевич. veteranrosatom.ru. [dostęp 2019-05-25].
  7. ↑ Как убивали академика Легасова, который провел собственное расследование Чернобыльской катастрофы. mk.ru. [dostęp 2019-05-09].
  8. ↑ Легасов Валерий Алексеевич. dic.academic.ru. [dostęp 2019-05-25].
  9. ↑ David Marples: Ukraine under Perestroika: Ecology, Economics and the Workers’ Revolt.. Springer, 1991-07-17, s. 21.
  10. ↑ Академик Легасов Валерий Алексеевич: биография, награды. 2qm.ru. [dostęp 2019-05-07].
  11. ↑ Associated Press: Chemist, Investigator of Chernobyl Nuclear Accident Dies at 51. apnews.com, 1988-04-30. [dostęp 2019-05-12].
  12. ↑ Michaił Moszkin: Popali w istoriju po prigoworu (ros.). mn.ru. [dostęp 2020-02-12].
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Валерий Легасов. 24smi.org. [dostęp 2019-05-25].
  14. ↑ Legasov suicide leaves unanswered questions. neimagazine.com. [dostęp 2019-06-10].
  15. ↑ Adam Higginbotham: Midnight in Chernobyl: The Untold Story of the World's Greatest Nuclear Disaster. Random House, 2019.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Валерий Алексеевич Легасов. towiki.ru. [dostęp 2019-05-25].
Źródło: „https://wiki.czarnobyl.pl/index.php?title=Walerij_Legasow&oldid=6218”